پیشنهاد می‌شود در طراحی پرسش‌نامه از گام‌های زیر پیروی کنید.

در طراحی پرسش‌ها/گویه‌های پرسش‌نامه باید دید طرح چه نوع پرسشی مناسب است. پرسش‌ها/گویه‌های پرسش‌نامه انواع گوناگونی را شامل می‌شوند، که به توضیح آن‌ها خواهیم پرداخت. در یک نگاه کلی این پرسش‌ها را به دو دسته پرسش‌های بسته (یا بسته - پاسخ) و پرسش‌های باز (یا باز - پاسخ) تقسیم‌بندی می‌کنند.

• پرسش‌های بسته

  پرسش‌های بسته به آن دسته از پرسش‌هایی گفته می‌شود که پاسخ‌دهندگان به پرسش‌نامه را مجبور می‌کند در قالب پاسخ‌های از قبل تعریف شده به پرسش‌نامه پاسخ دهند. داده‌ای که از طریق این نوع پرسش‌ها گردآوری می‌شود، اغلب داده کمی هستند که باید با تکنیک‌هایی که در آمار کمی مطرح است با آن‌ها رفتار شود. بنابراین، پاسخ‌دهنده نمی‌تواند هر پاسخی که مد نظرش است (به غیر از پاسخ‌های از قبل تعریف شده) را در پرسش‌نامه وارد کند. پرسش‌های بسته می‌توانند انواع گوناگونی داشته باشند.

  پرسش‌های دو وجهی: این پرسش‌ها پاسخ‌دهنده را مجبور می‌کنند که بین دو گزینه یکی را انتخاب کند. برای مثال، زمانی که جنسیت پاسخ‌دهنده خواسته می‌شود، به طور معمول او باید «مرد» یا «زن» را انتخاب کند. پرسش‌هایی که پاسخ‌شان بلی/خیر است نیز در این رده تعریف می‌شوند.

  پرسش‌های چند وجهی: این پرسش‌ها تا حدی مشابه پرسش‌های دو وجهی هستند، با این تفاوت که انتخاب‌های بیشتری در اختیار پاسخ‌دهندگان قرار می‌گیرد. برای مثال، زمانی که در مورد سطح تحصیلات افراد پرسش می‌شود، ممکن است گزینه‌های «دیپلم»، «کارشناسی»، «کارشناسی ارشد»، و «دکتری» به پاسخ‌دهنده پیشنهاد شود.

  پرسش‌های تعیین طیف: تنظیم پاسخ‌ها بر اساس طیف لیکرت بارزترین مثال برای آشنایی با پرسش‌های تعیین طیف است. در این پرسش‌ها پژوهشگر معمولاً به دنبال بررسی نظر و نگرش پاسخ‌دهندگان بر اساس یک طیف خاص است. برای مثال، بررسی میزان رضایت مشتریان از یکی از خدمات ارائه شده توسط سازمان که پاسخ‌ها بر اساس طیف لیکرت پنج ارزشی (یعنی «خیلی زیاد»، «زیاد»، «متوسط»، «کم»، و «خیلی کم»). یا بررسی میزان رضایت همین گروه مشتریان بر اساس یک طیف ده ارزشی (از عدد «1» [ناراضی] تا عدد «10» [کاملاً راضی])

• پرسش‌های باز

  پرسش‌های باز به پرسش‌هایی گفته می‌شود که پاسخ‌های آن‌ها از قبل توسط پژوهشگر مشخص نشده و پاسخ‌دهنده می‌تواند پاسخ پرسش را به زبان خود بنویسد. بر خلاف پرسش‌های بسته، پاسخ‌دهندگان به پرسش‌نامه برای پرسش‌های باز «توضیح» خواهند نوشت. از این رو، داده به‌دست آمده از پرسش‌های باز اغلب کمی صرف نیست، و عمق آن به نسبت پرسش‌های بسته بیشتر است. همچنین، ممکن است موضوعات جدیدی از پاسخ پرسش‌های بسته توسط پژوهشگر بیرون کشیده شود. اما باید توجه داشت، که پاسخ به این پرسش‌ها معمولاً وقت‌گیرتر از پرسش‌های بسته است و مستلزم صبر و حوصله بیشتری از جانب پاسخ‌دهندگان است. علاوه بر این، تحلیل این پاسخ‌ها نیز به آسانیِ تحلیل پاسخ‌های کمی به پرسش‌های بسته نخواهد بود.

معمولاً پرسش‌نامه‌ها با یک معرفی‌نامه همراه هستند که در متن این نامه پژوهشگر و پژوهش او معرفی شده‌اند. نامه روکش (Cover letter)، نامه پوششی، نامه همراه پرسش‌نامه، معرفی‌نامه، پیام خوشامد گویی (welcome message)، یا نامه معرفی پژوهش اصطلاحاتی هستند که معمولاً برای توصیف این متن به کار گرفته می‌شوند. نامه روکش اگر به شکلی خوب و مناسب نوشته شود، معمولاً باعث ترغیب پاسخ‌دهندگان به مشارکت در پژوهش خواهد شد. در مقابل، اگر این متن بی‌کیفیت طراحی شود، احتمالاً باعث پایین آمدن نسبت پاسخ‌ها خواهد شد. عناصری که یک نامه روکش خوب و با کیفیت باید در متن خود داشته باشد، عبارتند از:

• عنوان پژوهش یا طرح؛
• ذکر نام سازمان پژوهشی یا دانشگاهی که پژوهشگر وابسته به آن است و طرح را برای این مؤسسه انجام می‌دهد. یا در صورتی که طرح با حمایت سازمان خاصی اجرا می‌شود، نام این سازمان درج شود؛
• معرفی پژوهشگر و اینکه چرا او چنین مطالعه‌ای انجام می‌دهد (لازم نیست این بخش مفصل نوشته شود، و بهتر است بسیار خلاصه به آن پرداخت)؛
• ذکر مشوقی که باعث ترغیب پاسخ‌دهنده شود؛ برای مثال، یک جایزه (این بخش می‌تواند اختیاری باشد)؛
• توضیح مسائل اخلاقی مرتبط با پژوهش (برای مثال، ناشناس ماندن پاسخ‌دهندگان)، و اینکه از داده گردآوری شده به چه منظورهایی استفاده خواهد شد؛
• توضیح چگونگی جمع‌آوری/بازگشت پرسش‌نامه‌ها؛
• نام و شماره تلفن/آدرس پست الکترونیکی که مشارکت‌کنندگان در صورت نیاز بتوانند با آن تماس برقرار کنند؛

نامه روکش ممکن است شامل «دستورالعمل» پاسخگویی به پرسش‌نامه نیز باشد. البته، این دستورالعمل می‌تواند به صورت جداگانه نیز طراحی شود، به‌ویژه زمانی که این دستورالعمل مفصل، پیچیده، و نیازمند دقت بیشتری از سوی پاسخ‌دهندگان باشد. در مواردی که پژوهشگر خود شخصاً پرسش‌نامه را توزیع نمی‌کند یا آنکه پرسش‌نامه را به روش الکترونیکی توزیع می‌کند، نامه روکش اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ بنابراین، در این مواقع باید دقت بیشتری در نگارش این نامه شود، چراکه نقش مهمی را ایفا خواهد کرد.

• ابتدا پرسش‌هایی را مطرح کنید که از اهمیت بیشتری برخوردارند.
• پرسش‌نامه را با پرسش‌های حساس یا شخصی که برای پژوهش مهم هستند، آغاز نکنید.
• پرسش‌نامه تا جایی که ممکن است باید «کوتاه» باشد.
• پرسش‌هایی را در پرسش‌نامه قرار دهید که حاوی اطلاعات مهم و کاربردی و دقیق برای پژوهش هستند.
• پرسش‌ها را به سه دسته «باید پرسیده شود»، «بهتر است پرسیده شود»، و «بد نیست پرسیده شود» دسته‌بندی کنید و با کمک اهمیت پرسش‌ها طول پرسش‌نامه را مدیریت کنید.

پایایی یکی از مهمترین ویژگی‌ها برای ابزارهای سنجشی است که جهت اندازه‌گیری متغیرها یا سازه‌های پنهان طراحی شده‌اند. بدون داشتن یک ابزار پایا نمی‌توان به نتایج پژوهش اعتماد کافی داشت و در صورت تکرار پژوهش، نتایج می‌تواند دارای تفاوت معنی‌دار با مرحله اول باشد. هر چند پایایی شرط کافی برای اعتماد و اطمینان به نتایج به بار آمده از یک ابزار سنجش نیست، اما شرط ضروری و لازم است. شیوه‌های مختلفی برای سنجش پایایی وجود دارد که عبارتند از: آزمون‌-‌آزمون مجدد، استفاده از فرم‌های موازی، دو نیمه کردن ابزار سنجش و هماهنگی درونی بین آیتم‌های ابزار سنجش. برای سنجش هماهنگی درونی بین آیتم‌های مختلف یک ابزار نیز از تکنیک‌های مختلفی می‌توان استفاده کرد که استفاده از ضریب آلفای کرونباخ یکی از آن‌ها است.

لی جی. کرونباخ که مهم‌ترین زمینه پژوهشی وی نظریه اندازه‌گیری یا سنجش است، در سال 1951 در مقاله‌ای با عنوان «ضریب آلفا و ساختار درونی آزمون‌ها» این ضریب را به جامعه علمی معرفی کرد. «ضریب آلفا بر پایه هماهنگی درونی آیتم‌ها با یکدیگر طرح شده است».

ضریب آلفای کرونباخ به عنوان یکی از ضرایب پایایی یا قابلیت اعتماد شناخته می‌شود. این ضریب از عمومی‌ترین ضرایبی است که توسط پژوهشگران علوم اجتماعی برای سنجش پایایی ابزارهای مختلف جمع‌آوری داده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مهم‌ترین و بارزترین مزایای استفاده از پرسش‌نامه‌های برخط هزینه، وقت، و نبود مرزهای جغرافیایی و فیزیکی است. در پرسش‌نامه برخط، برخلاف پرسش‌نامه چاپی، نیازی به چاپ کردن پرسش‌نامه‌ها‌ نیست و نیازی نیست که برای رساندن پرسش‌نامه‌ها‌ به پاسخ‌دهندگان هزینه‌ای صرف شود. همچنین، این پرسش‌نامه‌ها‌ می‌توانند مقادیر زیادی داده در زمانی نسبتاً محدود گردآوری کنند. از دیگر مزایای بسیار مهم این نوع پرسش‌نامه‌ها‌ ارایه اطلاعات آماری و نتایجی است که توسط برنامه‌های تعبیه‌شده در سامانه فراهم می‌شود، بنابراین پژوهشگر می‌تواند درست پس از اتمام گردآوری داده به تجزیه و تحلیل آن بپردازد. بدین ترتیب دیده می‌شود که پرسش‌نامه‌ها‌ی برخط قابلیت گردآوری حجم بیشتری داده نسبت به انواع چاپی را دارند. از طرف دیگر این نوع پرسش‌نامه‌ها‌ با کمک ابزارهای هوشمند خود خطاها را به حداقل می‌رسانند.

برای مطالعه بیشتر می‌توانید به منابع زیر مراجعه کنید که این راهنما برگرفته از آن‌ها است.

• راهنمای پژوهش و پژوهشگران (پژوهش‌کار)
• قاسمی، وحید. ۱۳۸۴. ضریب آلفای کرونباخ و ویژگیهای آن با تأکید بر کاربرد در پژوهشهای اجتماعی. مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم انسانی). ۱۹ (۲): ۱۵۵-۱۷۴.

• Cronbach, Lee J. 1951. Coefficient alpha and the internal structure of tests. Psychometrika. 16 (3): 297–334.
• Cronbach, Lee J., R.J. Shavelson. 2004. My Current Thoughts on Coefficient Alpha and Successor Procedures. Educational and Psychological Measurement. 64 (3): 391–418.

پرسا _ پُرسا _ پرسشنامه ساز پرسا _ پرسشنامه‌ساز _ پرسشنامه آنلاین _ پرسشنامه انلاین _ پرسش نامه آنلاین _ پرسش نامه انلاین _ ساخت پرسشنامه آنلاین _ پرسشنامه آنلاین رایگان _ آزمون آنلاین _ آزمون‌ساز آنلاین _ آزمون‌ساز _ ساخت آزمون آنلاین _ نظر سنجی آنلاین _ نرم‌افزار طراحی پرسشنامه آنلاین _ نرم‌ افزار طراحی پرسشنامه _ سامانه پرسشنامه ساز _ سامانه طراحی پرسشنامه _ محاسبه آنلاین الفای کرونباخ _ لیکرت _ فرم‌ساز _ فرم نظرسنجی _ نمونه فرم نظر سنجی _ اپلیکیشن فرم‌ساز _ ساخت پرسشنامه الکترونیکی _ طراحی پرسشنامه _ فرم ساز آنلاین _ ساخت فرم آنلاین _ ساخت پرسشنامه _ ساخت فرم نظر سنجی _ نرم افزار فرم ساز _ فرم ساز هوشمند _ نرم‌افزار فرم ساز تحت وب _ پرسشنامه استاندارد _ پرسشنامه ساز آنلاین _ نظر سنجی الکترونیکی _ محاسبه آلفای کرونباخ _ اکسل وزن دار _ اکسل وزن‌دار _ تحلیل پرسشنامه _ توزیع پرسشنامه